کبر و تواضع/اخلاق ربانی

معرفی:

آیت الله مجتبی تهرانی از دهه شصت تا سال 1391 به تربیت و تادیب عموم مومنین پرداختند و جلسات درس اخلاق ایشان همواره یکی از محبوب‌ترین جلسات دینی در تهران بوده است. حال پس از رحلت این عالم ربانی مباحث این سی سال در حال تدوین به شکل کتاب است تا خیل عظیم‌تری از مشتاقان تربیت الهی بتوانند از مباحث استاد استفاده نمایند. یکی از مجموعه‌هایی که تاکنون منتشر گردیده مجموعه اخلاق ربانی است که خود چندین زیرمجموعه دارد. در هر زیرمجموعه یکی از رئوس گمراهی و هلاکت انسان محور قرار گرفته و استاد پیرامون آن در جلسات متعدد صحبت کرده‌اند و براساس آیات و روایات به شناساندن آن و شیوه درمانش پرداخته‌اند. از جمله مباحث اخلاق ربانی مجموعه تادیب غضب است که خود در شش جلد منتشر گردیده است.

از جمله مباحثی که ایشان در این مجموعه مطرح کرده‌اند دو امر «کبر و تواضع» است که اولی به عنوان رذیله و دیگری به عنوان فضیلت اخلاقی شناخته می‌شود. در ابتدا ایشان کبر را معنا می‌کنند و براساس روایات بیان می‌کنند انسانی که متصف به این صفت باشد منتظر چه پیامدهایی در زندگی خود باید باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به مانعیت در شناخت راه صحیح، مانعیت از ورود حکمت به قلب، مانعیت کسب دیگر فضایل اخلاقی و انکار قیامت اشاره کرد. در ادامه بحث اقسام کبر و نشانه‌های کبر بررسی می‌گردند و حضرت استاد برای کسی که به این بیماری اخلاقی دچار باشد راهکارهای علمی و عملی برای درمان ارائه می‌دهند. در ادامه جلسات ایشان به سراغ نقطه مقابل کبر یعنی تواضع رفته‌اند و به سبک بخش ابتدایی کتاب همان سیر را برای مفهوم تواضع نیز اجرا می‌کنند. ابتدا معنابخشی به این مفهوم انجام می‌شود سپس اقسام و درجاتش بیان گردیده است. آیت الله تهرانی از تاثیرات تواضع در زندگی انسان به مواردی همچون محبوبیت نزد خدا، سلامت دین، چشیدن شیرینی عبادت و... که از جان روایات به دست می آید، اشاره می‌کنند. سپس توضیح می‌دهند در ساحت‌های مختلف زندگی چطور باید تواضع به خرج داد و چگونه می‌توان این فضیلت اخلاقی را آرام آرام وارد زندگی خود نمود.

گزیده کتاب:

تواضع برای روح انسان، یک حالت شکستگی درونی است که همین حالت شکستگی نفس در درون مانع این می‌شود که انسان برای خودش ببیند که ذاتش برذات دیگری مزیت و برتری دارد. این حالت شکستگی نفس که امری درونی است، تواضع است. این حالت موجب می‌شود انسان ذات خودش را برتر از ذات دیگری نداند. «وَتَلْزِمُهُ أَفعال وأقوال»؛ و لازمه این حالت درونی عبارت از حرکات بیرونی انسان است. «موجبه لإستعظام الغیر»؛ او کردارها و گفتارهایی که از نظر بیرونی دیگران را احترام می‌کند بزرگ به حساب می‌آورد و آن‌ها را اکرام می‌کند.